Nhật Bản được mệnh danh là xứ sở của đồng phục. Đối với họ, đồng phục không chỉ là trang phục bắt buộc bạn phải mặc hàng ngày, có những người tự nguyện mặc “đồng phục giả” giống như bộ đồ tiêu chuẩn của những sinh viên săn việc. Tại sao văn hóa đồng phục lại có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến vậy đối với người Nhật?

Lịch sử Nhật Bản: Thời kỳ Showa (1926-1989)

 

Tính đồng nhất

Nhật Bản phải là một trong những quốc gia có đồng phục nhất trên thế giới. Đồng phục học sinh từ tiểu học đến trung học và đôi khi ngay cả ở các trường cao đẳng, đại học, đồng phục nhân viên (chủ yếu dành cho phụ nữ) mặc ở nơi làm việc, từ các công ty nhỏ đến các tập đoàn khổng lồ, từ các phòng trưng bày xa hoa đến các cửa hàng nhỏ bán điện thoại di động.

Điều đặc biệt thú vị là chúng ta thấy mọi người tự nguyện mặc quần áo gần như giống hệt nhau ngay cả trong một số trường hợp không cần đồng phục. Một ví dụ điển hình là vẻ ngoài của sinh viên săn việc: bộ vest đen có thiết kế tiêu chuẩn không tiết lộ gì về cá tính của người mặc. Đối với các mục đích thực tế, chúng cũng giống như đồng phục. Những bộ vest sang trọng mà các bà mẹ mua cho mình cũng như những bộ trang phục rập khuôn mà họ mua cho con khi tìm chỗ cho con học tại các trường tiểu học tư thục cũng vậy. “Đồng phục giả,” – chúng ta có thể gọi đây là trang phục.

Vì vậy, văn hóa mặc đồng phục của Nhật Bản có hai loại đồng phục: đồng phục thông thường bắt buộc và đồng phục giả tự nguyện mặc. Hãy nhìn vào cả hai loại đồng phục này.

 

Ưu điểm của đồng phục bắt buộc

Đồng phục thông thường, trang phục bắt buộc đối với những người theo học tại một trường cụ thể hoặc làm một công việc cụ thể, có một số chức năng mà có thể tóm tắt chúng trong 5 mục sau đây.

1. Nhận biết

Đồng phục xác định tư cách của người mặc là thành viên của hội sinh viên, đội thể thao hoặc nhân viên tại nơi làm việc, giúp người khác dễ dàng nhận biết vai trò của người đó. Đồng phục của y tá bệnh viện và nhân viên cửa hàng bách hóa là những ví dụ điển hình cho điều này.

2. Niềm tự hào và động lực

Mặc đồng phục giúp thúc đẩy mọi người thực hiện vai trò của mình ở trường học hoặc nơi làm việc và khơi dậy niềm tự hào của họ. Hãy xem xét đến chiếc áo khoác màu đỏ của đội vệ sinh Shinkansen của JR East Tessei. Dọn dẹp là quan trọng nhưng nó không phải là một công việc hào nhoáng. Bằng cách trang bị cho các thành viên đội vệ sinh những chiếc áo khoác màu đỏ tươi, Tessei đã thu hút sự chú ý đến họ, khơi dậy niềm tự hào về công việc và nâng cao động lực của đội ngũ nhân viên ở đây.

Đồng phục đặc biệt chỉ dành cho những người có kỹ năng nâng cao cũng có tác dụng tương tự. Ví dụ: đồng phục của phi công phụ có ba sọc trên tay áo hoặc cầu vai, trong khi phi công có bốn sọc. Đây là một cách khác để thu hút niềm tự hào và xây dựng động lực.

3. An toàn và thoải mái

Đồng phục của công nhân nhà máy là một ví dụ về việc mặc theo quy định nhằm nâng cao sự an toàn và thoải mái. Đồng phục được thiết kế để dễ làm việc và giúp bảo vệ người mặc khỏi bị tổn hại trong công việc.

4. Quảng bá thương hiệu

Đồng phục còn có thể quảng bá hình ảnh thương hiệu của một doanh nghiệp. Một ví dụ điển hình là trang phục của nữ tiếp viên hàng không Singapore Airlines. Đồng phục lấy cảm hứng từ dân tộc của họ không thay đổi kể từ năm 1972 và đã trở thành thương hiệu được công nhận rộng rãi của hãng hàng không, thúc đẩy thương hiệu của hãng lên rất nhiều.

5. Quyền năng tuyển dụng

Nhiều đồng phục cũng nâng cao khả năng tuyển dụng của tổ chức bằng cách khiến mọi người muốn làm việc ở nơi họ mặc. Đồng phục của các “diễn viên” ở Disneyland là một ví dụ điển hình.
Vì vậy, đồng phục phục vụ nhiều mục đích khác nhau, cho cả tổ chức áp dụng chúng và cho những người mặc chúng.

Khám phá lịch sử hiện đại của Nhật Bản từ cuối thế kỷ 19 đến nay

 

Sự lụi tàn của phong trào chống đồng phục

Xu hướng thiết kế của đồng phục ở các trường học Nhật Bản

Mặc dù có nhiều ưu điểm, nhưng đồng phục trước đây đã từng là mục tiêu của sự phản đối đáng kể. Khoảng 30 hoặc 40 năm trước, phong trào chống đồng phục đang ở thời kỳ hoàng kim, khi học sinh bắt buộc phải mặc đồng phục được coi là biểu tượng cho sự áp bức của trường học. Nhưng ngày nay phong trào này đã tạm dừng – nếu thực sự nó có tồn tại. Ngược lại, nhiều trường đã thu hút được nhiều người đăng ký hơn và nâng cao thứ hạng điểm kiểm tra sau khi áp dụng đồng phục học sinh được thiết kế thời trang và phản ánh ý kiến của giới trẻ. Những bộ đồng phục này đã giúp nâng cao thương hiệu của các trường.

Đồng phục học sinh ngày xưa được coi là biểu tượng của sự áp đặt và học sinh thường cảm thấy ngột ngạt khi mặc chúng. Một lý do khiến chúng không còn bị ghét nữa là vì chất liệu đã thay đổi và kiểu dáng cũng trở nên đa dạng. Nhờ cải tiến về sợi tổng hợp, đồng phục ngày nay nhẹ, sử dụng vải thoáng khí và không cần phải ủi. Về mặt thiết kế, các món đồ tùy chọn như áo vest, áo len và áo cánh giúp học sinh có thời gian để giới thiệu các biến thể cho diện mạo của mình.

Đây chắc chắn là một sự thay đổi hoàn toàn so với thời mà đồng phục học sinh giống hệt nhau một cách cứng nhắc, trông nặng nề và khó chăm sóc. Đồng phục giờ đây cho phép học sinh tận hưởng vẻ ngoài thời trang mà chỉ họ và những người cùng thời với họ mới có thể diện. Nhờ những cải tiến về thiết kế và chất liệu, họ đã thay đổi từ biểu tượng của sự áp đặt sang trang phục mà chính học sinh muốn mặc.

 

Sự hồi sinh có chọn lọc trong đồng phục công ty

Điều này không có nghĩa là tình trạng của đồng phục là không thể chấp nhận được ở Nhật Bản. Ví dụ, nhiều công ty đã ngừng yêu cầu nữ nhân viên văn phòng mặc đồng phục sau khi Đạo luật Cơ hội việc làm bình đẳng có hiệu lực vào năm 1986. Những bộ đồng phục này bị chỉ trích là biểu tượng của sự phân biệt giới tính. Và việc loại bỏ chúng cũng phù hợp với nỗ lực cắt giảm chi phí của thế giới kinh doanh.

Ngoài việc trả tiền đồng phục văn phòng, người sử dụng lao động cũng cần cung cấp không gian thay đồ. Và có rất ít mục đích thực tế khi yêu cầu mặc chúng ở những văn phòng nơi nhân viên không tiếp xúc trực tiếp với khách hàng. Các công ty cũng đang cắt giảm chi phí bằng cách loại bỏ nhân viên lễ tân và yêu cầu nhân viên nữ chuẩn bị và rót trà cho đồng nghiệp và khách. Việc loại bỏ đồng phục “OL” (nữ nhân viên văn phòng) là phù hợp với việc hợp lý hóa các hoạt động kinh doanh này.

Tuy nhiên, câu chuyện lại khác ở những nơi làm việc phục vụ khách hàng trực tiếp. Năm 2016, Ngân hàng Tokyo-Mitsubishi UFJ lần đầu tiên áp dụng đồng phục cho tất cả 16.000 nhân viên, cả nam và nữ, nhân viên quầy khách hàng của mình. Và các tổ chức khác, chẳng hạn như Ngân hàng Kagawa và Ngân hàng Chukyo đã cho ra mắt lại đồng phục. Những động thái này xuất phát từ việc tập trung vào những ưu điểm của loại trang phục này như đã mô tả ở trên. Việc áp dụng đồng phục tại các ngân hàng này cũng có thể được coi là một yếu tố của dịch vụ khách hàng.

Có thể nói, các nhà tuyển dụng khác có thể làm theo và quyết định mắt lại đồng phục cho nhân viên của mình, nhưng nếu làm vậy, đó sẽ là quyết định dựa trên phân tích chi phí-lợi ích. Các công ty đã trở nên khá quan tâm đến chi phí và vì đồng phục là một khoản chi phí gia tăng nên các công ty sẽ chỉ áp dụng nếu họ xác định rằng lợi ích của việc làm đó đủ để biện minh cho số tiền bỏ ra.

 

Những người mặc đồng phục giả thiếu suy nghĩ

Tiếp theo chúng ta hãy xem xét “đồng phục giả”. Những lý do khiến người Nhật háo hức mua và mặc loại trang phục tiêu chuẩn này dù không bắt buộc có thể tóm tắt như sau.

1. Trốn tránh thất bại

Mong muốn làm trước bất cứ điều gì có thể để ngăn chặn thất bại đã làm nảy sinh nhu cầu về những bộ đồng phục giả mà học sinh mặc trong quá trình tìm việc làm và của các bà mẹ và trẻ em trong cuộc cạnh tranh giành chỗ ở các trường tư. Mọi người không muốn bỏ ngỏ khả năng họ sẽ nhìn lại và hối hận về những gì họ đã mặc vì đã khiến họ không có được công việc hoặc chỗ học như mong muốn. Vì vậy, cuối cùng họ chọn loại trang phục giống như những người khác. Đồng phục giả là biểu hiện của sự ác cảm với thất bại của người Nhật.

2. Đàn áp cá nhân

Một yếu tố khác là mong muốn tránh bị nổi bật giữa đám đông của mọi người. Điều này cũng thúc đẩy nhu cầu về đồng phục giả. Và nhu cầu này có thể sẽ tiếp tục tồn tại, chỉ thay đổi nếu và khi xã hội Nhật Bản chấp nhận sự đa dạng và coi việc thể hiện cá tính là chuẩn mực.

Vì sao các trung tâm mua sắm lớn ở Nhật loại bỏ dần đồng phục nhân viên?

 

3. Bán hàng thông minh

Bộ đồ của người tìm việc đã trở nên tiêu chuẩn hơn nhiều so với trước đây. Mọi người không còn thấy bất kỳ biến thể nào trong số đó nữa. Đây là kết quả của vô số thông điệp nhằm mục đích cho sinh viên biết điều gì sẽ khiến họ thành công hay thất bại trong quá trình tìm việc làm, cùng với sự tăng trưởng nhanh chóng về số lượng cửa hàng bán những bộ vest được xác định cụ thể là dành cho người tìm việc. Hai mươi năm trước, cơn lũ thông tin và nguồn cung cấp trang phục tiêu chuẩn này chưa tồn tại; sinh viên chọn trang phục đi tìm việc dựa trên ý tưởng của riêng họ và ý kiến đóng góp từ các bạn cùng lớp. Bây giờ họ được cung cấp một lựa chọn sẵn có. Đây là một chiều hướng khó có thể cưỡng lại được.

Điều tương tự cũng có thể xảy ra đối với trang phục tuyển sinh tiểu học. Việc bán những bộ đồng phục giả này đã trở thành một công việc kinh doanh. Các công ty Nhật Bản rất thông minh trong cách bán hàng tiêu chuẩn hóa này. Họ đã tạo ra một thị trường toàn quốc, nơi mọi người có thể chỉ cần mua một sản phẩm mà không cần suy nghĩ đến các lựa chọn thay thế.

Được hỗ trợ bởi nhu cầu liên tục về cả đồng phục thông thường và đồng phục giả, vị thế của Nhật Bản là một trong những quốc gia có nhiều loại đồng phục nhất thế giới dường như được đảm bảo trong tương lai gần.

ĐĂNG KÝ THÀNH VIÊN LOCOBEE

Tặng kèm phiếu giảm giá lên đến 10.000 yên – Mua hàng hiệu với giá cực ưu đãi!

 

Tổng hợp LocoBee