Theo thống kê của Bộ Tư pháp năm 2022 về người nước ngoài cư trú tại Nhật Bản thì hiện có khoảng 470.000 người Việt Nam sinh sống tại Nhật. Đây là con số lớn thứ 2 chỉ sau lượng cư dân Trung Quốc tại Nhật Bản. Cùng với đó là tỉ lệ tội phạm của người Việt Nam cũng tăng nhanh trong những năm gần đây.

 

Các vụ bỏ trốn của thực tập sinh kỹ năng Việt Nam

Ở vùng Gunma, Tochigi và Ibaraki phía Bắc Kanto, những người Việt Nam phạm pháp được gọi là “bộ đội” gần đây đã tham gia vào các hoạt động phạm tội khác nhau trong khi xây dựng cộng đồng của riêng họ. “Bộ đội” có nghĩa là những người tham gia quân ngũ trong tiếng Việt nhưng ở Nhật Bản từ này là để chỉ những người sống bất hợp pháp, phần lớn trong số họ là những cựu thực tập sinh kỹ thuật đã bị mất tư cách lưu trú sau khi trốn khỏi nơi đào tạo.

Anh Yasuda Minetoshi là phóng viên đã có thời gian dài kiên trì tìm hiểu và đưa tin về những “bộ đội” vô danh này, anh đã xuất bản cuốn sách “Nhập cư ngầm ở Bắc Kanto: Thanh niên và tội ác của những người Việt Nam cư trú bất hợp pháp” vào tháng 2 năm 2023. Cuốn sách này mô tả chi tiết về việc các thực tập sinh kỹ năng Việt Nam lạc lối như thế nào sau khi bỏ trốn.

Giấc mơ thực tập sinh – có đáng để lựa chọn?

 

Mùi cơm Indica và những lon bia rỗng

Anh Yasuda là một cây viết phóng sự về Trung Quốc trong nhiều năm cho biết có một số thực tập sinh Trung Quốc bỏ trốn nhưng khi xã hội Trung Quốc phát triển hơn, họ không còn cư xử như những kẻ sống ngoài vòng pháp luật vào những năm 1990 và 2000 nữa. Anh bắt đầu quan tâm đến Việt Nam – nơi từng là vùng đất chịu ảnh hưởng nặng nề của Nho giáo, và là một nước xã hội chủ nghĩa như Trung Quốc thời hiện đại. Kể từ khoảng năm 2017, anh đã tập trung vào môi trường việc làm tồi tệ của thực tập sinh kỹ năng và các vụ bỏ trốn ở Nhật Bản, trong đó chủ yếu là người Việt Nam.

Năm 2021, anh Yasuda đã đưa tin về vấn đề thực tập sinh kỹ năng và báo cáo về vấn đề nhập cư của nguồn nhân lực này. “Bộ đội” thường sống theo nhóm từ 5 đến 10 người. Thoạt nhìn, những nơi ở trông giống như ngôi nhà và căn hộ bình thường nhưng nhìn kỹ hơn sẽ thấy các đặc điểm khác biệt rõ ràng với những ngôi nhà của người Nhật. Mùi gạo Indica nấu chín, xương heo và da heo chế biến phảng phất trong không khí, có những chiếc điếu cày Việt Nam và cả những lon bia Kinmugi rỗng. Nói chung đó là môi trường sống không hợp vệ sinh và có khả năng tạo ra nhiều ấu trùng gián.

Anh Yasuda cùng với một thông dịch viên người Việt đã phỏng vấn “bộ đội” tại nhà của họ khoảng 20 lần và rất thân thiết với những người này. Việc làm bất hợp pháp và lái xe không có giấy phép là phổ biến đối với “bộ đội”, họ thậm chí còn tham gia vào các hoạt động mua bán phương tiện bất hợp pháp, đánh bạc, bắt cóc, trộm cắp gia súc và trái cây, lạm dụng ma túy, mại dâm, thậm chí là giết người bỏ trốn. Có nhiều hành động xấu vượt quá sức tưởng tượng của người Nhật như lao xe vào đường ray Joban Line gây va chạm, hay trường hợp một người đàn ông từng là nhân viên giao hàng Uber Eats đi xe đạp lấn chiếm đường cao tốc.

Nữ thực tập sinh 19 tuổi người Việt bị bắt vì nghi ngờ bỏ xác con mới sinh

 

Có phải Nhật Bản đang “nhập khẩu” tội phạm

Thực tế “bộ đội” hầu hết là “những người suy nghĩ nông cạn” chứ không phải là những tên tội phạm bạo lực. Cách cư xử của họ rất giống với “yankee kiểu cũ” phổ biến ở vùng nông thôn Nhật Bản vào những năm 90. Những người được gọi là yankee này không tuân thủ luật pháp cho lắm và hành động mà không nghĩ đến tương lai. Hiện nay, nhiều người Nhật từng là yankee Nhật Bản đóng vai trò quan trọng trong công việc xây dựng, nhà máy và các ngành công nghiệp chính khác.

Tuy nhiên, cùng với dân số già và thiếu lao động trầm trọng, Nhật Bản đã tuyển dụng rất nhiều các thực tập sinh từ các quốc gia khác mà không có sự kiểm soát chặt chẽ. Kết quả là, những thanh niên ngoại quốc này biến thành “yankee của thế hệ Reiwa”.

Câu chuyện của một thực tập sinh Việt ngành may mặc bị bóc lột sức lao động

 

Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ năng

Trong số các nước phát triển, Nhật Bản là nước duy nhất không tăng lương và toàn xã hội ngày càng trở nên nghèo khó. Các sản phẩm và dịch vụ ở trình độ rất cao được cung cấp với giá cả hợp lý, và điều này phần lớn là do lao động chi phí rẻ nhờ Chương trình Đào tạo Thực tập sinh Kỹ năng. Nếu không có thực tập sinh kỹ năng, cơ cấu công nghiệp địa phương không được duy trì. Đó là tình hình hiện nay khiến “chế độ thực tập sinh kỹ năng” không có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục. Việc dừng Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ năng để bảo vệ quyền con người và ngăn chặn tội phạm là điều không hề dễ dàng.

Ở các khu vực miền núi và hải đảo xa xôi, có rất ít thanh niên Nhật Bản làm việc trong các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp hoặc chăn nuôi. Thực tập sinh kỹ năng hầu như không được phép tự do lựa chọn nơi cư trú hoặc nghề nghiệp, và điều này rõ ràng là vi phạm nhân quyền.

Tình trạng thực tập sinh kỹ năng tại Nhật Bản: muốn nghỉ việc cũng không được

 

Không có thực tập sinh kỹ năng thì không duy trì được cơ cấu công nghiệp vùng

Thực tế cho thấy, nếu vì lý do “phạm nhân quyền”, sẽ không có nhiều người Nhật Bản nói rằng họ chấp nhận tăng giá để bảo vệ nhân quyền của người nước ngoài. Trồng lúa, gặt lúa, thu hoạch rau quả, câu cá ngừ, câu mực, lắp ráp cốt thép, làm mộc, trát vữa, nhà máy thực phẩm, nhà máy dệt, ép kim loại, vệ sinh nhà cửa, chăm sóc người già… Ngày nay, các khu công nghiệp thứ cấp và công nghiệp dịch vụ của Nhật Bản không thể hoạt động nếu không có “thực tập sinh kỹ năng nước ngoài”.

Thành thật mà nói, chương trình Đào tạo Thực tập sinh Kỹ năng không ép buộc bất cứ ai tham gia. Các nghiệp đoàn và công ty tuyển dụng địa phương đã yêu cầu những thực tập sinh này ký những bản cam kết cùng với những “miếng bánh ngọt” miêu tả về cuộc sống tiện nghi, mức lương cao và môi trường làm việc tốt ở công ty tiếp nhận. Thế nhưng mà thực tế, không phải thực tập sinh nào cũng may mắn tìm được công ty tốt. Nhưng vì những cam kết trước đó họ đã ký, chính phủ không chịu trách nhiệm về vấn đề này.

Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ năng được cho là một “đóng góp cho sự tiến bộ quốc tế”, nhưng ý định thực sự của chính phủ là “muốn có một lực lượng lao động giá rẻ.” Những thực tập sinh kỹ năng không thể chuyển việc, họ không có sự lựa chọn nào khác ngoài chạy trốn, trở thành “bộ đội”, họ buộc phải lẩn trốn để kiếm sống qua ngày. Nói cách khác họ chính là nạn nhân được sinh ra từ sự bóp méo của hệ thống “thực tập sinh kỹ năng” hiện tại”.

Kế hoạch xóa bỏ chế độ thực tập sinh kỹ năng

Nếu bạn muốn biết thêm các thông tin khác, hãy gửi bình luận xuống dưới bài viết này để ban biên tập của LocoBee chuẩn bị các bài viết trả lời cho vấn đề mà bạn quan tâm nhé.

Để tham gia bình luận hãy đăng ký trở thành thành viên của LocoBee – Hoàn toàn miễn phí! 

ĐĂNG KÝ THÀNH VIÊN LOCOBEE

 

Nguồn: Yahoo

Biên tập: LocoBee