Khi mùa mưa kết thúc cũng là khi oi bức bắt đầu. Lúc này, hẳn nhiều người sẽ nghĩ đến các món ăn dành cho mùa hè như lươn chẳng hạn. Ở Nhật, đây là món ăn truyền thống của ngày tiết Kỷ Sửu hàng năm. Ngày Kỷ Sửu mùa hè năm 2023 là ngày 30 tháng 7 (Chủ nhật).

Sau đây, LocoBee sẽ giải thích chi tiết về ngày Kỷ Sửu (Doyo no Ushi no Hi) và phong tục ăn lươn tại Nhật.

 

Ngày Kỷ Sửu là ngày gì? “Doyo” là gì?

Doyo là gì?

“Doyo” là một trong những “zassetsu”, dùng để chỉ những ngày mà các mùa thay đổi theo lịch Nhật Bản. Vì lý do này, có 4 ngày “Doyo” một năm, nhưng ngày nay khi nghĩ đến “Doyo”, nhiều người nghĩ đến “Doyo mùa hè”, là ngày trước khi bắt đầu mùa thu. Trong thuyết ngũ hành, mùa xuân là thủy, mùa hạ là hỏa, mùa thu là kim, mùa đông là thủy. “Doyo mùa hè” là ngày “trái đất hoạt động mạnh mẽ”.

“Ngày Kỷ Sửu” là gì?

Ngày “Sửu” là ngày tương ứng với “Sửu” của 12 con giáp. Ngày xưa, ngày được tính theo các con giáp. Ngày giữa mùa hè trùng với ngày Sửu nên được gọi là “Doyo no Ushi no Hi”. Vì 12 con giáp có chu kỳ 12 ngày nên ngày Sửu có thể đến 2 lần trong khoảng thời gian 18 ngày. Trong trường hợp đó, ngày thứ 2 là “nhị sửu”.

Năm 2023 có những ngày Kỷ Sửu quan trọng như sau:

• Đông Hạ Kỷ Sửu: 19/01 (Thứ 5) và 31/01 (Thứ 3)
• Hạ chí Kỷ Sửu: 25 tháng 4 (Thứ 3)
• Trung Hạ Kỷ Sửu: 30 tháng 7 (Chủ Nhật)
• Trung Thu Kỷ Sửu: 22/10 (Chủ Nhật) và 03/11 (Thứ 6/nghỉ lễ)

 

Tại sao ăn lươn vào ngày Kỷ Sửu?

Nhắc đến ngày Trung Hạ Kỷ Sửu nhiều người nghĩ ngay đến lươn. Tại sao vậy? Có một số giả thuyết về nguồn gốc của tập tục này, tuy không rõ ràng nhưng nó thực sự đã có một lịch sử lâu dài.

Tại sao ăn lươn?

Lươn là thực phẩm chống nóng mùa hè

Lươn rất giàu vitamin A và B, được cho là có tác dụng làm giảm mệt mỏi và kích thích thèm ăn. Nói cách khác, nó là thực phẩm chống “mệt mỏi mùa hè”.

 

Thuyết Hiraga Gennai, thuyết Harukiya Zenbei

Hơn nữa, trong thời kỳ Edo, việc ăn lươn vào ngày Kỷ Sửu đã trở nên phổ biến. Tuy nhiên, lúc bấy giờ lươn chủ yếu được đánh bắt tự nhiên vào mùa đông nên mùa hè lươn không bán chạy. Cũng có giả thuyết cho rằng Gennai Hiraga đã treo một tấm biển ghi “Hôm nay là ngày Kỷ Sửu ” trước một nhà hàng lươn như vậy và làm ăn rất phát đạt.

Ngoài ra, trong thời kỳ Bunsei (khoảng 1818-1830), một nhà hàng lươn trên Phố Kanda Izumibashi có tên là “Harukiya Zenbei” đã nhận được một số lượng lớn đơn đặt hàng kabayaki và đã làm món kabayaki trong 3 ngày liên tiếp. Tuy nhiên cũng có thuyết cho rằng tục ăn lươn vào ngày Sửu ra đời vì chỉ có lươn nướng vào ngày Sửu mới không bị hôi.

 

Kabayaki, sự khác biệt giữa Kanto và Kansai

Phương pháp nấu lươn kabayaki cũng khác nhau giữa các vùng. Trước hết, sự khác biệt lớn giữa Kanto và Kansai là việc có hấp lươn hay không.

Ở vùng Kanto, nó được hấp cho mềm, sau đó nhúng vào nước sốt bằng xiên tre và nướng. Ở vùng Kansai, nó được xiên bằng xiên kim loại và nướng mà không cần hấp cho đến khi giòn và mọng nước.

Ở vùng Kanto, nơi có nhiều samurai, sebiraki là xu hướng chủ đạo vì nó gắn liền với mổ bụng tự sát. Ở vùng Kansai, người ta cho rằng “mở bụng moi” là tốt nên họ thường mổ mà giữ nguyên phần bụng lươn lại.

Ngoài ra, vùng ranh giới phía Đông và phía Tây Nhật Bản như tỉnh Shizuoka và Aichi và xung quanh Hamamatsu cũng có sự pha trộn về cách chế biến lươn.

 

Bữa ăn truyền thống mùa hè ngoài lươn

Ngao Doyo

Mùa ngao nước ngọt là mùa đông và mùa hè. Ngoài ra, ngao vào mùa hè có giá trị dinh dưỡng cao vì chúng chưa sinh sản. Tương truyền rằng ăn ngày nào trong tuần cũng tốt. Nó còn được gọi là “doyoushijimi”, món ăn tốt cho dạ dày và rất giàu chất dinh dưỡng như ornithine được cho là giúp tăng cường chức năng gan. Ngao rẻ hơn lươn nên thích hợp cho các gia đình đông người.

Ngoài ra, vào ngày Kỷ Sửu, sẽ tốt nếu ăn thứ gì đó “màu đen” liên quan đến “trái đất” và “con bò”. Người ta nói rằng phong tục này là nguồn gốc của “Doyo Shijimi”. Thực phẩm màu đen bao gồm đậu tương đen, vừng đen, các loại rau củ như ngưu bàng, cà tím. Cá chạch, cá chình, cá chép, cá diếc, cá tráp biển đen cũng rất phổ biến.

Trứng

Trứng đẻ trong thời kỳ Doyo được gọi là Doyo-tamago. Trứng chứa một lượng cân bằng các axit amin thiết yếu và rất giàu protein chất lượng cao. Món umaki, món trứng ốp lết bọc lươn cũng rất phổ biến trong mùa hè oi bức.

 

Doyomochi

Bánh gạo được ăn trong mùa hè được gọi là “Doyomochi”. Mochi được cho là mang lại sức mạnh và đậu adzuki được cho là có tác dụng xua đuổi ma quỷ. Do đó, mọi người cầu nguyện cho sức khỏe tốt bằng cách ăn “ankoro mochi”, là bánh mochi bọc nhân đậu đỏ và bánh mochi nhân đậu adzuki.

Đậu Adzuki chứa vitamin B1 và ​​được cho là có tác dụng loại bỏ nhiệt và độ ẩm dư thừa. Khi mùa hè đến gần, các cửa hàng bánh kẹo Nhật Bản thường bán Doyo mochi.

 

Phong tục ăn thức ăn có chữ “u”

Người ta nói rằng vào ngày Kỷ Sửu, nên ăn những thức ăn có chữ “u”. Ví dụ: udon, mận ngâm, dưa chuột, thịt ngựa và thịt bò.

Mì udon

Món ăn hoàn hảo cho mùa hè khi cảm giác thèm ăn của bạn giảm xuống. Vì nó dễ tiêu hóa và hấp thụ nên được khuyên dùng vào mùa hè khi dạ dày có xu hướng yếu.

Mơ muối

Nó chứa axit citric và rất tốt để giảm mệt mỏi. Vị chua của mận sẽ khiến bạn tăng cảm giác thèm ăn.

Quả họ bầu bí

Họ bầu bí, bao gồm dưa chuột, dưa hấu, bí đỏ, bí ngô và mướp đắng, rất giàu nước và kali, được cho là có tác dụng hạ nhiệt dư thừa của cơ thể.

Thịt ngựa/Thịt bò

Tác dụng bổ sung thể lực tuyệt vời. Giàu protein và lipid chất lượng cao, đồng thời giàu axit amin, rất phù hợp để bổ sung năng lượng. Ngoài ra, thịt ngựa rất giàu glycogen, có tác dụng giảm mệt mỏi.

 

Phong tục Doyo

Đến đây, LocoBee đã giới thiệu những thực phẩm tốt để ăn trong mùa hè, ngoài ra, cũng có những phong tục khác liên quan. Nhiều truyền thống khác nhau đã được lưu truyền như các sự kiện gia đình, các nghi lễ Phật giáo và Thần đạo trong cộng đồng địa phương và các đền chùa.

Tục phơi quần áo và sách

Doyo mùa hè cũng là thời điểm kết thúc mùa mưa. Vào thời điểm này trong năm, khi có nhiều ngày nắng, “Doyo no Mushiboshi” là phong tục tiến hành phơi quần áo và sách trong bóng râm để tránh ẩm, mốc và sâu bệnh.

Ushiyu

Tắm vào ngày Trung thu Kỷ Sửu được gọi là “Ushiyu”. Thêm các loại dược liệu như lá đào để giải nhiệt và cầu sức khỏe. Lá đào được cho là có đặc tính chống viêm. Cũng có một vùng đất lưu truyền sự kiện “Ushihama” nơi mọi người tắm trong nước biển.

Bùa dưa chuột

“Uri Shuji” là lá bùa tránh tai họa và bệnh tật bằng dưa chuột. Điều cầu nguyện được viết trên dưa chuột, sau đó được cầu nguyện tại một ngôi đền, những linh hồn xấu xa bị giam giữ và chôn vùi trong lòng đất. Người ta nói rằng Kobo Daishi Kukai đã lan truyền nó.

Doyo Niệm Phật

“Doyo Nembutsu” là lời cầu nguyện cho một vụ mùa bội thu và sức khỏe tốt trong mùa hè. Mọi người tập trung tại các ngôi đền và tụng kinh niệm Phật, mang theo những chuỗi hạt cầu nguyện lớn, xoay chúng theo vòng tròn.

Lễ hội Mitarai ở đền Shimogamo

Tại đền Shimogamo ở Kyoto, “Lễ hội Mitarai” được tổ chức vào ngày Hạ chí Kỷ Sửu. Nó còn được gọi là “Ashitsusuke Shinji”, nơi mọi người đi chân trần đến đầu gối trong Ao Mitarai trong khuôn viên và thắp đèn lồng để cầu nguyện cho sức khỏe tốt.

 

Không nên làm gì trong thời gian Doyo?

Bạn có biết rằng có một số điều bạn không nên làm trong thời kỳ Doyo không?

Những việc không được phép trong thời kỳ Doyo là những việc liên quan đến đất, chẳng hạn như làm việc với đất, làm cỏ, xây dựng liên quan đến nhà cửa và đào giếng. Ngoài ra, người ta cho rằng nên tránh những việc mới và những động thái lớn như mua nhà mới, tìm việc mới hoặc thay đổi công việc, kết hôn hoặc đính hôn, thành lập công ty hoặc mở cửa hàng.

Có nhiều truyền thuyết khác nhau, nhưng Doyo là thời điểm chuyển mùa và cũng là thời điểm dễ bị ốm. Bạn nên chú ý về sức khoẻ nhiều hơn.

Quả là một văn hoá thú vị phải không nào? Hãy thử trải nghiệm những món ăn được nhắc đến trên đây để hiểu về mùa hè Nhật Bản nhiều hơn nhé!

Sự thật thú vị về tháng 7 ở Nhật có thể bạn chưa biết

Lịch bắn pháo hoa ở Tokyo 2023 (tháng 7)

 

Tổng hợp: LocoBee