Đắm mình vào thế giới “Sekihan/赤飯” – không chỉ là một món ăn mà còn là một nét truyền thống đáng trân trọng ở Xứ sở mặt trời mọc. Món cơm nếp màu đỏ (xôi đậu đỏ) này được tô điểm bởi màu sắc đậm đà của đậu adzuki, không chỉ đẹp mà còn rất ngon. Món cơm này tượng trưng cho lễ kỷ niệm, sự may mắn và sự đón nhận nồng nhiệt của những phong tục hàng thế kỷ ở Nhật Bản.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về ẩm thực, lịch sử văn hóa và những dịp đặc biệt cần đến món ẩm thực may mắn này. Dù bạn là một người đam mê ẩm thực hay một người thích khám phá văn hóa thì cũng có một kho kiến thức phong phú đang chờ đón bạn ở phía trước đấy.

Giải mã ý nghĩa của từng món trong osechi ngày Tết của người Nhật

Sekihan là gì?

“Sekihan” (Seki (赤) có nghĩa là Đỏ và Han (飯/Cơm) có nghĩa là gạo) vậy Sekihan có nghĩa là Cơm đỏ, là một món ăn truyền thống của Nhật Bản được làm từ gạo nếp hấp với đậu adzuki, khiến cơm có màu đỏ đặc biệt. Nó gần giống với xôi đậu đỏ của Việt Nam. Sekihan có độ dẻo và hơi ngọt cùng với đậu adzuki tạo nên sự tương phản về kết cấu và hương vị tinh tế cho món cơm. Theo truyền thống, người dân địa phương sẽ thưởng thức món này cùng với muối hoặc gomashio (hỗn hợp muối và hạt vừng).

Osekihan

“Osekihan” (お赤飯) về cơ bản là một thuật ngữ khác của “sekihan”. Hầu hết các nơi đều sử dụng gạo nếp và đậu adzuki hoặc đậu đũa làm nguyên liệu. Tuy nhiên, nó có thể thay đổi tùy theo khu vực. Vì món ăn này không được ăn phổ biến như một món ăn chủ yếu nên nó được phân loại là “okowa/xôi, cơm nếp” được làm từ gạo nếp hấp. Màu của đậu adzuki được chuyển sang nước luộc, sau đó ngấm vào gạo nếp, tạo nên màu đỏ tổng thể.

Lịch sử món Sekihan

Có nguồn gốc từ giữa thời Heian, dạng Sekihan ban đầu là cháo đậu đỏ trong “Makura no Soshi”. Người ta sử dụng món ăn này trong các dịp lễ kỷ niệm vào thời Muromachi. Vào nửa sau thời Edo, nó xuất hiện trên bàn ăn của người dân bình thường trong những dịp đặc biệt. Gạo đỏ (giống indica) được du nhập vào Nhật Bản từ Trung Quốc đại lục lần đầu tiên vào thời kỳ Jomon. Ở Nhật Bản, màu đỏ có sức mạnh xua đuổi tà ma. Vì gạo là một loại thực phẩm xa xỉ nên có tục lệ nấu cơm và dâng gạo đỏ cho các vị thần.

Hầu hết người dân thường ăn gạo đỏ cho đến khoảng thời Edo. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ trồng lúa và chọn tạo giống chọn lọc đã chuyển sang giống lúa hiện nay (giống Japonica) có hương vị thơm ngon, năng suất ổn định. Mặc dù vậy, vì phong tục cúng cơm màu đỏ vẫn còn ăn sâu vào khoảng giữa thời Edo, gạo trắng nhuộm đậu azuki trở nên phổ biến để thay thế cho sekihan (hoặc gạo đậu đỏ). Việc người dân địa phương thời đó coi Sekihan là món ăn tốt cho sức khỏe và là một trong những lý do khiến Sekihan lan rộng và tồn tại cho đến ngày nay.

Ý nghĩa ẩn giấu của món Sekihan

Sekihan bắt đầu được sử dụng cho các dịp lễ kỷ niệm vào nửa sau thời Edo. Trước đó, sekihan được cho là ăn món này vào những lúc xui xẻo. Có nhiều giả thuyết khác nhau về lý do tại sao sekihan lại được ăn vào những dịp lễ kỷ niệm. Tuy nhiên, ngoài ý nghĩa xua đuổi những điều xui xẻo, tệ nạn bằng sức mạnh của màu đỏ, nó còn phục hồi sự may mắn bằng cách đáp lại những điều xấu. Thậm chí ngày nay, ở một số vùng, món ăn này đôi khi còn được dùng trong các đám tang.
Các loại đậu được sử dụng trong sekihan ở các vùng khác nhau là gì?

Đậu được sử dụng trong Sekihan là đậu adzuki. Vỏ của đậu azuki vỡ ra khi đun nóng và bị bong ra khi nấu chín. Trong một số biến thể hoặc công thức nấu ăn theo vùng, đậu đũa cũng có thể được sử dụng cho món ăn này. Ngoài ra, đậu đũa đã được sử dụng rộng rãi thay cho đậu adzuki ở vùng Kanto bởi vì đậu adzuki vỏ mỏng tách đôi không được ưa chuộng ở vùng Kanto. Đậu đũa có vỏ dày và không dễ nứt như đậu đỏ. Phong tục này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay và nhiều nơi ở vùng Kanto sử dụng đậu đũa để làm sekihan. Mặt khác, ở Yamanashi lại có món “Amanatto no Sekihan” (Xôi đậu đỏ nấu với amanatto).

Thông tin dinh dưỡng của Sekihan

Sekihan là một món cơm nếp và đậu adzuki được ưa chuộng của Nhật Bản, tự hào có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Giàu protein để xây dựng cơ bắp và sửa chữa mô, đậu adzuki cung cấp chất xơ cần thiết, hỗ trợ tiêu hóa và ổn định lượng đường trong máu. Chúng là nguồn cung cấp các khoáng chất quan trọng như sắt, vận chuyển oxy và kali, có lợi cho sức khỏe tim mạch. Hơn nữa, những loại đậu này còn chứa vitamin B, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng và chức năng hệ thần kinh, cũng như chất chống oxy hóa để chống lại stress oxy hóa.

Gạo nếp cung cấp năng lượng ổn định và một số vitamin nhất định, bổ sung chất xơ từ đậu giúp tăng cường sức khỏe tiêu hóa. Bởi chứa ít chất béo, sekihan là một lựa chọn bổ dưỡng cho người ăn chay và thuần chay. Ngoài lợi ích về thể chất, việc tiêu thụ sekihan ở Nhật Bản còn mang ý nghĩa văn hóa, tượng trưng cho sự tôn vinh và thịnh vượng, nâng cao cảm giác vui vẻ, kết nối xã hội và tôn kính văn hóa.

Nếu chưa từng thử qua món ăn này, bạn còn chần chờ gì nữa mà không thử trải nghiệm qua món ăn truyền thống này?

ĐĂNG KÝ THÀNH VIÊN LOCOBEE

Tổng hợp: LocoBee