Kể từ đầu năm 2021, Nhật Bản trở nên thiếu hụt nguồn nhân lực trầm trọng. Vậy ngoài đại dịch COVID-19, đâu là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này?

Thực tập sinh nước ngoài đã đạt đỉnh

Đầu tiên, hãy xem số lượng lao động nước ngoài làm việc tại Nhật Bản. Báo cáo của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi về xu hướng thực tập sinh trong 5 năm cho thấy số lượng thực tập sinh đã tăng từ 1,28 triệu vào năm 2017 lên 1,73 triệu vào năm 2021. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng hàng năm đã giảm đáng kể. Trong thời kỳ COVID-19 vẫn hoành hành, tuy đạt đỉnh nhưng lại chỉ tăng 0,2% vào năm 2021.

Thực tập sinh kỹ năng chiếm tỷ lệ lớn. Ban đầu, Chương trình Đào tạo Thực tập sinh Kỹ năng Nước ngoài bắt đầu như một sự đóng góp quốc tế, đem lại cho các thực tập sinh các kỹ năng ở Nhật Bản và sau đó đưa họ trở lại đất nước của họ. Tuy nhiên trên thực tế nó đã đóng vai trò hỗ trợ tình trạng thiếu hụt lao động phổ thông tại Nhật Bản. Trong khi Nhật Bản không công khai chấp nhận người nhập cư, tình trạng thiếu lao động giá rẻ đang trở thành một vấn đề thực sự nghiêm trọng. Chương trình Đào tạo Thực tập sinh Kỹ thuật bắt đầu vào năm 1993. Thời gian lưu trú bị hạn chế và rất dễ quay trở lại Nhật Bản, vì vậy nó đã phát triển rất mạnh. 30 năm đã trôi qua kể từ đó.

Đã có thời điểm số lượng thực tập sinh kỹ năng từ Trung Quốc cao nhất. Tuy nhiên, số lượng này đã giảm do sự tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc và sự gia tăng các lựa chọn khác ngoài Nhật Bản. Hiện nay, số lượng thực tập sinh từ Việt Nam là lớn nhất. Nhưng những gì đã xảy ra ở Trung Quốc cũng đang xảy ra ở Việt Nam. Kinh tế Việt Nam đang tiếp tục tăng trưởng, chưa kể đến sự tăng trưởng của các nước khác, và gần đây còn có vấn đề đồng yên yếu. Mặc dù sự mất giá của đồng yên dường như đang dịu xuống, nhưng có nhiều người coi sự suy giảm của Nhật Bản là không thể tránh khỏi trong trung và dài hạn.

Nhật Bản cho rằng chỉ riêng Chương trình Thực tập sinh kỹ năng sẽ không hấp dẫn người nước ngoài, vì vậy họ đã đưa ra thêm chương trình “Tokutei Gino” – Lao động có kỹ năng đặc định. 80% số thực tập sinh được chuyển từ thực tập sinh kỹ năng, và họ có đủ điều kiện để kéo dài thời gian lưu trú và thậm chí thay đổi công việc. Tuy nhiên, số lượng chấp nhận hoàn toàn không đạt được con số mong đợi.

Người Việt muốn đi Nhật đang giảm nhanh

Ngay tại Việt Nam – quốc gia gửi hồ sơ thực tập sinh đi Nhật lớn nhất thì tình trạng thiếu ứng viên vẫn thường xuyên xảy ra. Một giám đốc điều hành người Việt Nam làm việc tại một cơ quan phái cử ở Việt Nam nói: “Cách đây khoảng 10 năm nếu có 100 người thì 95 người nói muốn đi Nhật. Giờ đây có nhiều người nói không muốn đi Nhật. Nước đầu tiên họ nghĩ đến là Úc, Đức, Hàn Quốc. Ngành sản xuất cũng vậy, không còn nhiều người muốn sang Nhật, đặc biệt là ngành xây dựng và nông nghiệp.”

Thành thật mà nói, số lượng của các ứng viên muốn làm việc Nhật Bản đang giảm xuống vì điều kiện ở các nước khác tốt hơn. Người Việt bỏ trốn đang là chủ đề nón  nhưng người Việt sang Hàn Quốc cũng bỏ trốn rất nhiều. Hàn Quốc coi trọng quê quán của ứng viên. Nếu bạn đến từ một khu vực mà có nhiều người đã bỏ trốn, bạn sẽ không được tuyển dụng, cũng không được cấp hay gia hạn visa. Tuy nhiên, Hàn Quốc không nhận thực tập sinh dưới dạng thực tập sinh kỹ năng như Nhật Bản mà họ là lao động phổ thông nên điều kiện tốt hơn.

Nói thêm về câu chuyện tiền lương, mặc dù đây chỉ là một ví dụ về cơ quan phái cử và tỷ giá hối đoái biến động, nhưng có thông tin cho rằng các bạn trẻ Việt Nam sang Nhật kiếm được từ 160.000 yên đến 190.000 yên mỗi tháng. Ngay cả khi bạn cố gắng hết sức, thu nhập hàng tháng của bạn cũng sẽ chỉ hơn 200.000 yên một chút. Tuy nhiên nếu bạn đi Hàn Quốc thì lương sẽ khoảng 190.000 đến 250.000 yên. Để tăng thu nhập cho thực tập sinh kỹ năng làm việc tại Nhật Bản, bộ trưởng lao động Việt Nam thậm chí đã đề nghị bộ trưởng y tế, lao động và phúc lợi Nhật Bản khấu trừ thuế cư trú và thuế thu nhập.

Mặt khác, Hàn Quốc có một hệ thống gọi là Hệ thống Giấy phép Việc làm (EPS). Đây là một hệ thống chấp nhận họ theo đúng nghĩa đen với tư cách là công nhân chứ không phải là thực tập sinh. Ngoài ra, có những trường hợp loại trừ các nhà môi giới tư nhân, giúp giảm chi phí.

Môi trường làm việc tiếp nhận thực tập sinh kỹ năng tại Nhật Bản

Tại Nhật Bản, ngoài vấn đề về môi trường làm việc, có những trường hợp còn quản lý cả những vấn đề cá nhân như mang thai, sinh con. Tỷ lệ vi phạm luật lao động tại các công ty tiếp nhận thực tập sinh kỹ năng là tương đương với tỷ lệ vi phạm nói chung. Nói cách khác, có một số công ty Nhật Bản tồi bất chấp việc họ có đủ điều kiện để chấp nhận thực tập sinh kỹ năng hay không. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là không có gì sai khi các công ty vi phạm pháp luật.

Theo thông tin từ các thực tập sinh, môi trường làm việc đã được cải thiện so với trước đây. Tuy nhiên, mức lương cũng là 1 vấn đề đáng lo ngại, vì nó không còn hấp dẫn như trước đây nữa. Sự mất giá của đồng yên đã gây ra điều này. Cuối cùng, giám đốc điều hành người Việt Nam nói trên cho biết rằng ngân sách dành cho chi phí vui chơi và giải trí cho các công ty Nhật Bản từng rất cao nay đã gần như biến mất. Một người làm công tác đào tạo, tư vấn về tuyển dụng, tiếp nhận lao động, thực tập sinh kỹ năng nước ngoài cho biết: “Mặc dù đây không phải là sự phân biệt đối xử, nhưng thực tế là trình độ của những người đến từ các nước châu Á có sự khác biệt rõ ràng tùy thuộc vào việc họ đến từ nông thôn hay thành phố. Sức hấp dẫn của Nhật Bản đang giảm. Ngoài ra, có nhiều công ty nổi tiếng từ nước ngoài như Samsung ở Việt Nam, vì vậy người lao động có thể có nhiều lựa chọn công việc trong nước hơn. Nhật Bản không có nhiều lợi thế. Hơn nữa, dù bạn có sang Nhật Bản theo diện thực tập sinh kỹ năng thì số năm bạn có thể làm việc cũng sẽ ngắn. Ngoài ra, video một người Việt Nam bị quấy rối quyền lực tại nơi làm việc của Nhật Bản cũng đang lan truyền. Chỉ có một vài nơi làm việc ở Nhật Bản làm những điều khủng khiếp như vậy. Nhưng ngay cả một phần của nó cũng đủ mất uy tín trong mắt người lao động.”

Thực tập sinh người Việt thắng kiện và được bồi thường hơn 500 triệu đồng

Bạn nghĩ thế nào về vấn đề này? Hãy cho LocoBee biết ngay dưới phần bình luận nhé! 

Để tham gia bình luận hãy đăng ký trở thành thành viên của LocoBee – Hoàn toàn miễn phí! 

ĐĂNG KÝ THÀNH VIÊN LOCOBEE

Nguồn: news.yahoo.co.jp

Biên tập: LocoBee