Văn hóa làm việc của người Nhật

16/05/2024

Văn hóa làm việc kế thừa của nhiều công ty Nhật Bản khiến rất nhiều người nước ngoài rời bỏ làm việc tại Nhật Bản. Nhưng thời thế đã thay đổi – thực tế văn hóa làm việc ở Nhật Bản ngày nay mang nhiều sắc thái hơn.

Bài viết này sẽ khám phá văn hóa làm việc của Nhật Bản để “khui ra” sự thật về điều kiện làm việc tại Nhật Bản, sẽ khám phá lịch sử làm việc tại Nhật Bản cho đến những diễn biến mới nhất. Vì vậy, hãy tiếp tục đọc để hiểu tại sao Nhật Bản có thể là một lựa chọn tốt và cách bạn có thể đạt được sự cân bằng tuyệt vời giữa công việc và cuộc sống ở đây nhé.

Nội dung bài viết

Nhật Bản có phải là đất nước làm việc chăm chỉ?
Tại sao người Nhật làm việc chăm chỉ như vậy?
Karoshi nghĩa là gì?
“Nomikais” nghĩa là gì?
Vậy… bạn có nên làm việc ở Nhật Bản không?

Nhật Bản có phải là đất nước làm việc chăm chỉ?

Không có gì ngạc nhiên khi Nhật Bản có một lượng lớn người nghiện công việc. Sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống của người Nhật cũng thường không được coi là đặc biệt tốt. Văn hóa làm việc truyền thống ở Nhật Bản đề cao sự cống hiến hết mình cho công việc. Và mặc dù đã có những thay đổi đáng chú ý về điều kiện làm việc ở Nhật Bản nhưng Nhật Bản vẫn là một quốc gia làm việc chăm chỉ.

Cập nhật mức lương tối thiểu mới nhất của 47 tỉnh thành Nhật Bản (2024)

Năm 2015, một cuộc khảo sát của Expedia Nhật Bản cho thấy 53% người Nhật không biết họ có bao nhiêu ngày nghỉ phép hàng năm. Mặc dù vậy, việc nhân viên cảm thấy “tội lỗi” khi đi nghỉ có lương là điều bình thường. Và không chỉ vậy, chỉ có 52% người tham gia đồng ý rằng cân bằng giữa công việc và cuộc sống là điều cần thiết.

Mức độ cống hiến cho công việc của họ khiến nhiều nhân viên Nhật Bản không hài lòng. Trên thực tế, họ là những người lao động bị thiếu kỳ nghỉ nhiều thứ hai trên thế giới. Nhật Bản thậm chí còn xếp cuối cùng trong Chỉ số Hạnh phúc trong công việc thực sự năm 2016 trong số 35 quốc gia được khảo sát.

Không làm bạn sợ hãi hơn nữa, nhưng The Japan Times cũng tiết lộ rằng cứ 4 công ty thì có 1 công ty thừa nhận rằng nhân viên của họ từng làm việc ngoài giờ từ 80-100 giờ mỗi tháng. Những giờ làm thêm này thậm chí đôi khi còn không được trả lương.

Đừng lo lắng, vì những điều này giờ đã là lịch sử. Trong vài năm qua, văn hóa làm việc của người Nhật đã thay đổi. Theo Statista, nhân viên Nhật Bản làm việc khoảng 136,1 giờ mỗi tháng vào năm 2021. Mặc dù con số này tăng nhẹ so với 135 giờ của năm trước nhưng thực tế lại thấp hơn đáng kể so với mức cao kỷ lục 147,1 giờ của họ vào năm 2012.

Văn hóa làm việc tại Nhật Bản đang dần tiến tới một phiên bản lành mạnh hơn. Việc giảm giờ làm việc đáng chú ý là một bước tiến lớn! Và các công ty đang thực hiện các bước để giảm tình trạng làm việc quá giờ: để đảm bảo không có ai phải làm thêm giờ, một số công ty thậm chí còn thực hiện tắt tất cả đèn văn phòng trước 10 giờ tối.

Bất chấp sự phát triển như vậy, rõ ràng văn hóa và tư duy làm việc của Nhật Bản vẫn đang trong quá trình chuyển đổi. Hãy nhìn vào lịch sử Nhật Bản để hiểu tại sao văn hóa làm việc của người Nhật lại khiến nhiều nhân viên mệt mỏi về thể chất, tình cảm và tinh thần đến như vậy.

Tại sao người Nhật làm việc chăm chỉ như vậy?

Vâng, văn hóa làm việc chăm chỉ của Nhật Bản đã ăn sâu vào lịch sử đất nước. Đáng buồn thay, sự cống hiến hết mình cho công việc của một người thậm chí còn dẫn đến karoshi (過労死) hay tử vong do làm việc quá sức.

Mức trần thu nhập ảnh hưởng đến phong cách làm việc tại Nhật Bản

3 yếu tố xã hội chính đằng sau hiện tượng bi thảm này:

Mong muốn của Nhật Bản được ngang hàng với các đối tác phương Tây
Tư duy tập thể
Sự sẵn có của các dịch vụ tiện lợi

Nguyên nhân đầu tiên bắt nguồn từ thời kỳ Minh Trị Duy Tân năm 1868. Xã hội phong kiến Nhật Bản mong muốn đạt được trình độ kinh tế ngang bằng với các nước phương Tây công nghiệp hóa giàu có, hùng mạnh. Và họ đã làm được nhưng với một mức giá.

Lực lượng lao động gian khổ cần thiết để biến Nhật Bản thành một nước công nghiệp hóa, hiện đại đã khiến người lao động nước này lo lắng. Trong khi họ đã vượt qua nhiều nền kinh tế phương Tây và trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Thế chiến thứ hai, lực lượng lao động đã hình thành thói quen làm việc quá sức.

Thứ 2, văn hóa tập thể phổ biến vào thời điểm đó mong muốn người lao động ưu tiên công ty hơn bản thân họ. Trong nhiều trường hợp, điều này mang lại cho các tập đoàn quyền bỏ qua quyền lợi của nhân viên. Các liên đoàn lao động cũng quá yếu để có thể thúc đẩy những cải cách chính sách có lợi cho người lao động.

Lý do thứ 3 đằng sau đặc điểm làm việc quá sức của người Nhật gắn liền với kỳ vọng văn hóa về sự “tiện lợi”. Trong khi các dịch vụ bán lẻ và giao hàng 24/7 mang lại lợi ích cho khách hàng thì nhân viên lại phải chật vật với những ca làm việc muộn để phù hợp với điều này.

Đạo đức làm việc nghiêm ngặt này từ lâu đã ăn sâu vào tâm trí của nhiều người Nhật. Nó thậm chí còn gây ra những trường hợp bi thảm về karoshi trong một số trường hợp. Phần tiếp theo sẽ giải quyết vấn đề này một cách sâu sắc và nó tác động như thế nào đến văn hóa làm việc của người Nhật.

Karoshi nghĩa là gì?

Dịch theo nghĩa đen là “chết vì làm việc quá sức”, karoshi là kết quả của sự kiệt sức, căng thẳng và thất vọng tột độ khi làm việc. Thuật ngữ này thu hút sự chú ý khi trường hợp của Matsuri Takahashi xảy ra vào năm 2015, nhưng hiện tượng này đã có từ nhiều thập kỷ trước.

Dấu hiệu nhận biết công ty đen ở Nhật

Lịch sử của karoshi bắt đầu vào đầu thế kỷ 20 ở quận Nagano. Nhiều công nhân nhà máy tơ lụa bị buộc phải làm việc gần 14 giờ mỗi ngày, dẫn đến cái chết của nhân viên do điều kiện làm việc vô nhân đạo.

Mãi đến nửa cuối những năm 1970, karoshi mới được các bác sĩ Nhật Bản đặt ra để quan sát sự gia tăng các ca tử vong liên quan đến căng thẳng trong công việc. Hiện tượng này đã trở thành một vấn đề xã hội vào cuối những năm 1980, đúng thời điểm Nhật Bản suy thoái kinh tế vào đầu những năm 1990.

Nguyên nhân hàng đầu của karoshi là đột quỵ, bệnh tim và tự tử. Tờ Japan Times đưa tin có 96 trường hợp tử vong do đau tim và đột quỵ do làm việc quá sức vào năm 2015. Cùng năm đó, Cơ quan cảnh sát quốc gia ghi nhận 2.159 trường hợp tự tử do các vấn đề liên quan đến công việc.

“Nomikais” nghĩa là gì?

Một hiện tượng có thể liên quan đến vấn đề karoshi là nomikai (飲み会) của Nhật Bản, ý nhắc đến các bữa tiệc rượu của công ty thường bắt buộc phải tham dự. Mặc dù nó không phải là vấn đề cấp bách như karoshi, nhưng các sự kiện nomikai bắt buộc cũng được cho là góp phần gây nên căng thẳng cho nhân viên. Ví dụ như, bạn đã mệt mỏi vì làm việc và đang rất hào hứng về nhà và nghỉ ngơi. Cuối cùng, bạn cũng chuẩn bị về nhà nhưng lại bị sếp ngăn cản và mời bạn tham gia bữa tiệc nhậu. Mặc dù, bạn có thể lựa chọn tham gia hoặc từ chối lời mời. Nhưng trên thực tế, điều này thường là bắt buộc vì bạn không thể từ chối yêu cầu từ nhân viên cấp cao.

Nhiều lao động ở Nhật Bản không thể dễ dàng thư giãn sau giờ làm việc vì họ phải tham dự nomikai để giữ mối quan hệ tốt với đồng nghiệp của mình. Và ngoài nhiệm vụ công việc, nhiều nhân viên còn phải bận rộn với các hoạt động sau giờ làm việc khác khiến họ không có thời gian nghỉ ngơi, trải nghiệm sở thích mới hoặc đơn giản là gắn kết với gia đình và bạn bè.

Vậy… bạn có nên làm việc ở Nhật Bản không?

Bất chấp những vấn đề nêu trên, Nhật Bản có thể là một nơi tuyệt vời để làm việc! Bởi đất nước này có rất nhiều công ty, còn có những công ty khởi nghiệp hiện đại không chia sẻ các vấn đề của một số công ty cũ, lâu đời. Ngoài ra còn có ngày càng nhiều công ty nước ngoài có chi nhánh tại Nhật Bản, nếu bạn muốn hoàn toàn tránh xa văn hóa làm việc của người Nhật.

Hãy tin tưởng khi ai đó nói rằng làm việc tại Nhật Bản có thể là một trải nghiệm tuyệt vời. Bên cạnh đó, chính phủ và các tập đoàn Nhật Bản đang nỗ lực cải thiện văn hóa làm việc của họ.
Theo CNBC, việc giảm giờ làm của nhân viên là ưu tiên hàng đầu của chính phủ và các công ty Nhật Bản. Hiện nay, người lao động bắt buộc phải nghỉ ít nhất 5 ngày nghỉ mỗi năm và phải có thời gian nghỉ ngơi trước một ngày làm việc khác.

Ngoài ra, chính phủ còn tuyên bố một ngày lễ mới mang tên Ngày Núi là một ngày nghỉ bổ sung mỗi năm. Họ cũng triển khai một chương trình có tên Thứ 6 Đặc biệt để khuyến khích cho phép nhân viên tan làm lúc 3 giờ chiều vào thứ Sáu cuối cùng của tháng.

Ngoài những cải tiến này, Luật cải cách phong cách làm việc đã được phê chuẩn vào ngày 29 tháng 6 năm 2018, yêu cầu cả chính quyền trung ương và địa phương nghiên cứu các yếu tố làm việc quá sức và phổ biến thông tin về vấn đề này.

Luật cũng đảm bảo khả năng tiếp cận các chương trình tư vấn và trợ giúp cho các nhóm hỗ trợ khu vực tư nhân nhằm nỗ lực giảm số lượng nhân viên làm việc hơn 60 giờ mỗi tuần và hy vọng rằng họ sẽ nghỉ ít nhất 70% thời gian nghỉ lễ có lương.

Bây giờ bạn đã thấy sự tiến bộ ấn tượng trong việc phòng chống karoshi và thay đổi văn hóa làm việc của người Nhật, đây là sáu lợi thế khi làm việc tại Nhật Bản để thuyết phục bạn tìm việc làm ở nước này tốt hơn!

Cách giải quyết những vấn đề khi làm việc ở Nhật