Đũa là một phần quan trọng trong trải nghiệm ăn uống của người Nhật. Hầu như tất cả các món ăn truyền thống đều được ăn bằng dụng cụ này, từ những miếng sushi tinh tế đến những bát mì ramen nghi ngút khói. Đũa Nhật Bản có đủ loại kiểu dáng khác nhau, từ những đôi dùng một lần được sản xuất hàng loạt đến những món quà lưu niệm đầy màu sắc và những chiếc đũa chất lượng cao được làm thủ công bởi các nghệ nhân lành nghề.

Với bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu mọi điều cần biết về đũa Nhật Bản, từ cách ăn bằng đũa đến nghi thức dùng đũa ở Nhật Bản.

15 loại bùa may mắn Omamori và ý nghĩa

 

Giới thiệu về đũa Nhật Bản

Đũa có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau đó lan sang Nhật Bản vào khoảng thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên. Những phiên bản đầu tiên của đồ dùng này là những chiếc đũa tre được nối với nhau ở đầu (bằng dây xích hoặc giống như nhíp), dần dần phát triển thành những hình thức mà chúng ta sử dụng ngày nay.

Ở Nhật Bản, trong thời kỳ Heian (794-1185 CN), đũa trở nên nhỏ hơn và tinh tế hơn, thể hiện sự sang trọng của ẩm thực Nhật Bản. Chúng thường được tô điểm bằng những thiết kế phức tạp và lớp hoàn thiện bằng sơn mài, tạo thêm nét nghệ thuật cho trải nghiệm ăn uống.

10 kinh nghiệm dân gian từ đời xưa của người Nhật

Từ ‘đũa’ trong tiếng Nhật được gọi là ‘hashi’ – được viết bằng chữ kanji 箸 – hoặc ‘ohashi’ nếu muốn nói một cách lịch sự hơn. Đôi khi chúng còn được gọi là ‘otemoto’, mặc dù thuật ngữ này không được sử dụng thường xuyên.

Ngày nay, đũa vẫn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày ở nhiều nước châu Á, bao gồm cả Nhật Bản. Chúng có nhiều kiểu dáng, chất liệu và thiết kế khác nhau, phù hợp với sở thích cá nhân và sự đa dạng văn hóa. Với quá trình toàn cầu hóa, đũa đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới, trở thành biểu tượng của ẩm thực và văn hóa châu Á.

 

Các loại đũa khác nhau

Chất liệu làm ra không phải là yếu tố duy nhất phân biệt các đôi đũa. Thực tế có rất nhiều loại đũa Nhật Bản, mỗi loại dùng cho một mục đích có chút khác nhau. Ví dụ: nếu bạn đã từng dùng bữa tại một nhà hàng Nhật Bản hoặc izakaya, bạn có thể bắt gặp những chiếc đũa gỗ dùng một lần, bạn cần phải chẻ đôi ở đầu trước khi sử dụng. Chúng được gọi là waribashi (割り箸) – kết hợp giữa từ ‘chia’ và ‘đũa’ – và ban đầu chúng được tạo ra bằng cách sử dụng gỗ vụn còn sót lại từ quá trình làm thùng rượu sake. Vì không có vecni hoặc sơn mài nên đũa này có kết cấu thô hơn và dễ sử dụng hơn một chút.

Trong thời gian gần đây, lượng chất thải do waribashi tạo ra đã dẫn đến sự gia tăng phổ biến của đũa du lịch dễ gấp gọn, được gọi là pokebashi – từ ghép của các từ chỉ ‘túi’ và ‘đũa’, những chiếc túi này được đựng trong hộp nhỏ gọn tiện dụng và cũng là những lựa chọn tiện lợi cho những chuyến dã ngoại.

Người Nhật sử dụng loại đũa nào ở nhà? Nói chung, mọi người sẽ có đôi đũa của riêng mình (hoặc nhiều hơn một!), thay vì dùng chung. Đũa gỗ và tre là phổ biến nhất, thường dài từ 21-24 cm và được phủ một lớp sơn bóng hoặc sơn mài để dùng được lâu hơn và trông đẹp mắt hơn. Trẻ em thường sử dụng đũa ngắn hơn người lớn, hoặc sử dụng đũa có cặp nối dùng cho người mới bắt đầu sử dụng.

Đũa cũng được tặng làm quà ở Nhật Bản. Nếu bạn đã từng đến đất nước này, có lẽ bạn đã thấy chúng được bày bán trong các cửa hàng lưu niệm. Những đôi đũa cũng được tặng vào những dịp đặc biệt. Ví dụ, meotobashi được trang trí đẹp mắt – hoặc đôi đũa đôi phù hợp – là một lựa chọn phổ biến để tặng cho các cặp vợ chồng mới cưới.

Đũa Nhật Bản không chỉ dùng để ăn. Có những loại đũa nấu ăn đặc biệt được gọi là saibashi (菜箸), được dùng riêng để chuẩn bị thức ăn. Loại đũa dày hơn và dài hơn đũa thông thường, dài từ 30 cm trở lên. Đầu bếp sử dụng saibashi để xử lý thức ăn nóng một cách dễ dàng mà không cần đưa tay đến gần lửa. Bạn cũng có thể mua đũa phục vụ gọi là manabashi, có chiều dài là18-30 được dùng để bày thức ăn như sashimi lên đĩa sẵn sàng phục vụ.

 

Sự khác biệt giữa đũa Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc

Nhật Bản tất nhiên không phải là quốc gia duy nhất sử dụng đũa, và có một số biến thể thú vị trong phong cách sử dụng ở các nền văn hóa khác nhau. Ví dụ, bạn đã bao giờ tự hỏi “sự khác biệt giữa đũa Trung Quốc và đũa Nhật Bản” là gì chưa? Vâng, đũa Trung Quốc thường dài hơn và dày hơn đũa Nhật Bản với đầu rộng và cùn. Chiều dài dài hơn sẽ thuận tiện hơn cho bữa ăn kiểu Trung Quốc vì người dân ở đây thường có văn hoá chia sẻ các món ăn chung được đặt ở giữa bàn ăn.

Vậy đâu là sự khác biệt giữa đũa Hàn Quốc và Nhật Bản? Nói chung, đũa Hàn Quốc có chiều dài nằm giữa chiều dài của đũa Trung Quốc và đũa Nhật Bản. Mặc dù đũa gỗ phổ biến nhất ở Nhật Bản và Trung Quốc, nhưng ở Hàn Quốc, bạn có nhiều khả năng sử dụng đũa kim loại hơn. Ngoài ra, đũa Hàn Quốc thường dẹt, trong khi đũa của cả Trung Quốc và Nhật Bản thường là tròn.

Đũa Nhật Bản thường ngắn hơn đũa Trung Quốc và Hàn Quốc, đầu nhọn hơn (đôi khi có rãnh để thức ăn không bị trượt). Chiều dài này hoàn toàn phù hợp với thói quen dùng bữa là nhấc bát cơm hoặc các món ăn nhỏ khác và đưa thức ăn lại gần miệng khi ăn.

 

Cách cầm đũa

Nếu bạn chưa bao giờ ăn bằng đũa trước đây thì sẽ gặp chút khó khăn khi sử dụng. Mặc dù vậy, đừng lo lắng, nếu  luyện tập, bạn chắc chắn sẽ học được kỹ năng này! Dưới đây là hướng dẫn nhanh để giúp bạn bắt đầu cách cầm đũa.

Trước tiên hãy xem cách cầm đũa. Cố gắng giữ chúng ở khoảng một phần ba chiều dài, không phải vị trí ở giữa hoặc gần các đầu gắp thức ăn. Giữ chiếc đũa phía trên cùng ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa, giống như cách bạn cầm bút chì. Chiếc đũa dưới cùng nằm ở gốc ngón tay cái và ngón trỏ của bạn và được đỡ bằng ngón áp út. Đầu của hai chiếc đũa sẽ chạm vào nhau.

Khi bạn cảm thấy thoải mái với việc cầm đũa, đã đến lúc chuyển sang cách ăn bằng đũa. Điểm mấu chốt là chiếc đũa phía dưới phải đứng yên, trong khi chiếc đũa phía trên di chuyển lên xuống để gắp thức ăn. Hầu hết các chuyển động sẽ đến từ ngón trỏ và ngón giữa.

Có thể mất một lúc để làm quen với việc sử dụng đũa, vì vậy hãy bắt đầu bằng cách cố gắng gắp những miếng lớn (chẳng hạn như sushi) và chuyển sang những loại đồ ăn nhỏ hơn (chẳng hạn như hạt đậu). Hãy nhớ rằng, nếu bạn đang thực sự gặp khó khăn khi dùng đũa trong nhà hàng, thì không có gì phải xấu hổ khi yêu cầu một cái nĩa cả!

 

Nghi thức dùng đũa

Ngoài việc biết cách ăn bằng đũa, bạn cần phải tuân thủ một số nghi thức ăn uống quan trọng của người Nhật khi sử dụng chúng để tránh mắc lỗi văn hóa!

Cách tách đũa sao cho chuẩn nguyên tắc ăn uống Nhật Bản?

Những điểm chính cần nhớ là:

• Không cắm đũa thẳng đứng vào thức ăn (đặc biệt là bát cơm) vì đây là tập tục có liên quan đến tang lễ
• Không bao giờ gắp thức ăn trực tiếp từ đũa của bạn sang đũa của người khác, bởi vì đây là cách chuyển xương của người quá cố vào bình sau khi hỏa táng trong các nghi lễ tang lễ
• Không dùng đũa chỉ vào người khác, không vẫy đũa xung quanh, không di chuyển bát cùng đũa và liếm đầu đũa;
• Khi lấy thức ăn từ đĩa chung, hãy sử dụng đầu còn lại của đũa;
• Không chọc thức ăn bằng đũa của bạn, không gắp đồ ăn từ đĩa chung và sau đó đặt trở lại
• Để cắt thức ăn bằng đũa, hãy tạo áp lực có kiểm soát lên chúng trong khi từ từ tách đồ ăn ra. Ngoài ra, bạn có thể gắp một miếng thức ăn lớn hơn, cắn một miếng rồi đặt lại vào đĩa của mình
• Khi không sử dụng đũa, hãy đặt các đầu đũa lên phần còn lại của đũa (được gọi là hashioki). Nếu không có hashioki, bạn có thể đặt đũa lên bát của mình hoặc đặt đũa nằm ngang với đầu đũa ở bên trái
• Khi sử dụng waribashi dùng một lần, không chà hai chiếc đũa vào nhau – điều này có nghĩa là đũa có mảnh vụn và chất lượng kém.

Việc sử dụng đũa khi ăn ở Nhật Bản, tại nhà hàng Nhật Bản nơi bạn sống hoặc ở nhà chắc chắn sẽ làm cho trải nghiệm ăn uống của bạn thú vị hơn. Vì vậy, hãy trau dồi các kỹ năng thực tế và kiến thức về phép xã giao và bạn sẽ sớm trở thành người sử dụng đũa thành thạo!

Nguyên tắc sử dụng đũa và bát đĩa khi ăn đồ Nhật

 

Tổng hợp: LocoBee