Dự luật áp dụng quyền nuôi con chung cho cha mẹ sau ly hôn ở Nhật

12/05/2024

Dự luật giới thiệu quyền nuôi con chung cho cha mẹ ly hôn đã được Hạ viện thông qua vào tháng 4, đưa Nhật Bản đến gần hơn với việc áp dụng thông lệ đang được áp dụng ở các nước khác. Dự kiến sửa đổi sẽ được đưa vào Bộ luật Dân sự và nếu được thông qua trong phiên họp quốc hội hiện tại sẽ được ban hành và thi hành vào năm 2026.

Nhật tăng cường cơ chế bảo vệ nạn nhân của bạo lực gia đình

Dự luật sẽ thay đổi như thế nào?

Theo Bộ luật Dân sự hiện hành, chỉ có một bên cha, mẹ có thể giành quyền nuôi con sau khi ly hôn. Nhưng với việc đưa ra quyền nuôi con chung, cha mẹ sẽ có thể quyết định, thông qua thỏa thuận chung, có nên chia sẻ quyền nuôi con hay không. Nếu cha mẹ không thể đạt được thỏa thuận, họ có thể nộp đơn lên tòa án gia đình để xin quyết định. Việc sửa đổi luật cũng sẽ cho phép các cặp vợ chồng đã ly hôn trước khi thực hiện cải cách luật được quyền nuôi con chung.

Ý tưởng về quyền nuôi con chung đã làm dấy lên lo ngại rằng bạo lực gia đình hoặc lạm dụng của cha hoặc mẹ đối với con cái có thể tiếp tục xảy ra ngay cả sau khi ly hôn. Với rủi ro đó, dự luật nêu rõ rằng nếu có nguy cơ gây tổn hại cho một đứa trẻ, tòa án gia đình có thể cấp quyền nuôi con duy nhất.

Các biện pháp cũng được đưa ra để ngăn chặn tình huống trong đó một phụ huynh có thể đơn phương ép buộc thỏa thuận về quyền nuôi con chung dựa trên sự mất cân bằng quyền lực và để xác nhận liệu thỏa thuận có dựa trên “ý định thực sự” của cả hai bên hay không.

Việc lựa chọn quyền nuôi con chung cũng làm dấy lên lo ngại về những bất lợi tiềm ẩn về mặt kinh tế đối với đứa trẻ. Theo Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ, khi xác định đủ điều kiện miễn học phí trung học, thu nhập của cả cha và mẹ nuôi con sẽ được cộng lại. Điều này có thể gây khó khăn hơn cho cha mẹ có quyền giám hộ chung so với cha mẹ có quyền giám hộ duy nhất.

Dự luật sửa đổi cũng làm rõ trách nhiệm của phụ huynh. Cha mẹ ly hôn vẫn phải hỗ trợ con cái để họ có thể duy trì mức sống lành mạnh đồng thời tôn trọng mong muốn của con. Hệ thống giám hộ duy nhất đã bị chỉ trích là gây gián đoạn đáng kể mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái sau khi ly hôn, với một số nhà phê bình cho rằng nó dẫn đến việc thiếu hỗ trợ tài chính cho con cái.

Nỗi niềm của phụ nữ đã ly hôn trước dự luật quyền nuôi con chung

Một phụ nữ 33 tuổi đã ly hôn 4 năm trước và hiện đang sống ở tỉnh Fukuoka cùng cô con gái 5 tuổi chỉ trích dự luật, nói rằng: “Đề xuất sửa đổi sẽ không mang lại lợi ích gì cho trẻ em”. Ý kiến này xuất phát từ kinh nghiệm của cô khi trải qua quá trình phân xử tại tòa án gia đình.

Cô kết hôn sau khi có thai, nhưng chồng cô bắt đầu đi chơi về khuya. Khi cô nghỉ việc vào tháng cuối cùng của thai kỳ, cô đã cho chồng xem bảng kê chi tiêu gia đình hàng tháng theo yêu cầu của anh. Nhưng khi nhìn thấy món đồ có dòng chữ “tiền tiêu vặt của chồng”, anh ta đã tức giận và liên tục nói với cô rằng: “Tôi mới là đang nuôi cô”.

Người phụ nữ cho biết, sau khi con gái cô chào đời, chồng cô thậm chí còn miễn cưỡng trả tiền mua những vật dụng cho con mới sinh như bỉm, sữa. Theo báo cáo, anh ta đã nói với vợ mình rằng: “Các bà nội trợ không có nhân quyền”. Khi cô đang bận tắm cho con gái họ khi anh về nhà, anh được cho là đã nổi điên và nói: “Ra chào tôi về nhà ngay.” Chưa đầy nửa năm sau khi sinh con gái, hai vợ chồng ly thân.

Trong quá trình giải quyết ly hôn tại tòa án gia đình, người phụ nữ phàn nàn về việc chồng cô “quấy rối đạo đức” đối với cô, chẳng hạn như việc lạm dụng bằng lời nói và thái độ. Tuy nhiên, cô ấy sẽ cần phải nộp đơn kiện để yêu cầu bồi thường của mình được công nhận. Cô đã giải quyết bằng trọng tài để quyết định về quyền nuôi con và tiền cấp dưỡng nuôi con, nghĩ rằng: “Tôi sẽ không thể chịu đựng được nếu phải nhớ lại nỗi đau trong nhiều năm”. Tuy nhiên, phải mất một năm rưỡi, vụ việc mới được giải quyết.

Theo dự luật, nếu cha mẹ ly hôn không thể quyết định quyền nuôi con một mình hay cùng nuôi con thông qua thảo luận, tòa án gia đình sẽ phán xét ai có thẩm quyền của cha mẹ. Nếu có nguy cơ xảy ra bạo lực gia đình hoặc lạm dụng trẻ em, một trong hai cha mẹ sẽ có quyền nuôi con một mình.

Người phụ nữ và các bên liên quan khác cùng điều hành một trang web cộng đồng dành cho các bà mẹ đơn thân đã thấy nhiều sự phản đối đối với đề xuất sửa đổi. Một tin nhắn viết: “Các nạn nhân của quấy rối đạo đức sẽ không thể thoát khỏi nó và sẽ vẫn là nạn nhân”. Người phụ nữ cũng đặt ra câu hỏi: “Liệu họ có thể đánh giá đúng đắn bạo lực tâm lý và các hình thức lạm dụng khác khi nạn nhân không chảy máu do bị hành hung cũng như không có bất kỳ bằng chứng nào như tiền sử khám bệnh?”

Điều cũng được quan tâm là liệu chất lượng của các tòa án gia đình có được đảm bảo hay không khi vai trò của chúng ngày càng gia tăng. Trong quá trình xét xử, tòa án gia đình đã quên gửi trước cho cô những tài liệu cần thiết. Mặc dù bà chấp nhận những cuộc gặp mặt trực tiếp giữa con gái bà và chồng cũ, nhưng khi một hòa giải viên của tòa án đề nghị rằng một cuộc gặp mặt như vậy sẽ vực dậy tinh thần của người chồng, bà nghĩ: “Điều quan trọng đầu tiên là quan điểm của đứa trẻ.” Cô muốn dự luật bao gồm một điều khoản “tôn trọng ý kiến của trẻ”.

Sau khi dự luật được ban hành, các cặp vợ chồng đã ly hôn cũng sẽ có đủ điều kiện để lựa chọn quyền nuôi con chung. Người phụ nữ này vô cùng lo ngại rằng sự thay đổi này có thể khiến các cặp vợ chồng đã ly hôn bị lôi kéo vào các thủ tục tòa án để phân xử quyền nuôi con và đang theo dõi xem luật này sẽ được tranh luận như thế nào ở thượng viện.

40% hộ gia đình đơn thân chỉ cho con ăn được 2 bữa một ngày trong kì nghỉ hè