Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo nên những bước đột phá mạnh mẽ, được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực tại Nhật Bản, từ phát triển các thành phố thông minh, chăm sóc sức khỏe, sản xuất công nghiệp, tài chính, cho đến giải trí. Công nghệ này không chỉ cải thiện hiệu suất công việc mà còn tái định hình cách con người sống và tương tác trong thế giới hiện đại.

 

AI và sự đóng góp trong xã hội Nhật Bản

Trong những năm gần đây, thị trường AI tại Nhật Bản đã chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng, với các ngành như y tế, sản xuất và tài chính dự kiến sẽ tiếp tục đón nhận những làn sóng ứng dụng AI tiên tiến trong năm 2024 và các năm tiếp theo. Tuy nhiên, cùng với tiềm năng to lớn, sự bùng nổ của AI cũng đặt ra nhiều thách thức đáng lo ngại, đặc biệt là nguy cơ lạm dụng công nghệ này trong lĩnh vực học thuật và xuất bản.

Việc cân bằng giữa phát triển AI và đảm bảo sử dụng công bằng, có trách nhiệm là điều mà xã hội Nhật Bản đang tích cực tìm kiếm giải pháp, nhằm tận dụng tối đa lợi ích mà AI mang lại, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực.

 

AI và hành vi gian lận trong xuất bản khoa học

Một tạp chí khoa học kém uy tín gần đây đã sử dụng AI để tạo ra các bài báo giả mạo, đồng thời gắn tên ba nhà nghiên cứu Nhật Bản mà không có sự cho phép của họ. Vụ việc, được điều tra bởi Mainichi Shimbun, là một ví dụ điển hình về “tạp chí săn mồi” – loại hình xuất bản khai thác sự thiếu cảnh giác của các nhà nghiên cứu để trục lợi. Tạp chí này tuyên bố có trụ sở tại Barcelona và Brussels, với các bài nghiên cứu đăng tải trên website bao gồm nhiều lĩnh vực như quản lý nước và sinh thái rừng. Mặc dù tạp chí này khẳng định rằng các bài viết được thẩm định nghiêm ngặt trước khi xuất bản, nhưng nó đã bị liệt kê vào danh sách các tạp chí săn mồi tiềm năng do một chuyên gia tại Mỹ xác định.

Mainichi đã kiểm tra 352 bài báo được tạp chí xuất bản trong giai đoạn từ năm 2012 đến 2024. Kết quả cho thấy ít nhất 3 bài báo sử dụng tên của các nhà nghiên cứu Nhật Bản mà không có sự đồng ý. Các nhà khoa học này đều phủ nhận mọi liên hệ với tạp chí và khẳng định rằng danh tính của họ đã bị lợi dụng.

Những bài báo này được phân tích bởi Giáo sư Isao Echizen, một chuyên gia bảo mật thông tin tại Viện Tin học Quốc gia Nhật Bản, người đã phát triển phần mềm xác định văn bản do AI tạo ra. Ông kết luận rằng cả 3 bài báo đều có khả năng cao được tạo ra bởi AI.

 

Chiêu thức thao túng uy tín khoa học

Theo Giáo sư  Sho Sato, chuyên gia về các tạp chí săn mồi tại Đại học Doshisha, các bài báo giả mạo có thể được thiết kế nhằm tạo dựng uy tín giả mạo, khiến chúng trông giống như được viết bởi các nhà khoa học uy tín. Điều này giúp tạp chí xây dựng danh tiếng, đồng thời dễ dàng thu hút các bài viết và khoản phí từ các nhà nghiên cứu khác.

Giáo sư Sato nhấn mạnh rằng việc sử dụng AI để tạo bài viết giả mạo trong chính các tạp chí mà nhà xuất bản điều hành là một bước tiến mới trong hành vi gian lận. Ông cảnh báo rằng các trường hợp lạm dụng ngày càng phức tạp và khó phát hiện hơn sẽ xuất hiện trong tương lai.

Chiêu trò “xuất bản ưu tiên” và phí ẩn

Tạp chí này tính phí xuất bản 2.200 USD cho mỗi bài viết và cam kết thời gian từ khi nộp bài đến khi xuất bản là 55 ngày. Tuy nhiên, nếu tác giả trả thêm 99 USD, thời gian này có thể được rút ngắn còn khoảng 10 ngày.

Trong số 57 bài báo được xuất bản trong năm 2023, 5 bài được ghi nhận là do con người viết, dựa trên phân tích của Giáo sư Echizen. Đáng chú ý, các bài báo này thường có nhiều tác giả, trong khi các bài báo chỉ có một tác giả lại có khả năng cao được tạo ra bởi AI. Điều này gợi ý rằng một số người đã lợi dụng tạp chí để dễ dàng gia tăng thành tích nghiên cứu của mình.

Những hệ lụy đối với cộng đồng khoa học

Website của tạp chí liệt kê danh sách 28 nhà nghiên cứu quốc tế làm thành viên ban biên tập. Tuy nhiên, một số người trong danh sách này tiết lộ với Mainichi rằng họ chưa từng hợp tác với tạp chí hoặc đã nhiều lần yêu cầu xóa tên mình nhưng không thành công.

Ngoài ra, số ISSN (Số chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nối tiếp) của tạp chí này lại trùng khớp với một tạp chí khoa học uy tín có tên tương tự, tạo thêm sự nhầm lẫn cho các nhà nghiên cứu và độc giả.

 

Kêu gọi nâng cao cảnh giác

Tạp chí săn mồi không chỉ phá hoại uy tín cá nhân của các nhà khoa học mà còn làm suy yếu tính toàn vẹn của nghiên cứu khoa học nói chung. Trong bối cảnh này, các nhà nghiên cứu cần thận trọng hơn trong việc lựa chọn nơi công bố bài viết, đồng thời cần nâng cao hiểu biết về các tiêu chuẩn học thuật để tránh trở thành nạn nhân.

Sự phát triển nhanh chóng của AI là một con dao hai lưỡi: nó mang lại cơ hội đổi mới nhưng cũng mở ra cánh cửa cho những hành vi lạm dụng. Việc giám sát chặt chẽ và áp dụng các biện pháp bảo vệ là rất cần thiết để đảm bảo công nghệ này được sử dụng một cách có trách nhiệm và có lợi cho xã hội.

Những vụ việc như trên là hồi chuông cảnh báo về nguy cơ lạm dụng AI trong lĩnh vực học thuật và xuất bản. Để bảo vệ uy tín khoa học, cộng đồng nghiên cứu cần tăng cường nhận thức, áp dụng các công cụ phát hiện gian lận, và xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ hơn trong thời đại công nghệ số.

 

Nguồn: The Mainichi

Biên tập: LocoBee